Orale anticonceptie zijn pillen die hormonen bevatten. Er zijn pillen met zowel oestrogeen als progestine ("de pil" of "gecombineerde pil"). Er zijn ook pillen met alleen progestine (de "mini-pil").
Dit artikel is deel van onze Anticonceptie Collectie!
In dit artikel
Notitie: de informatie hieronder komt uit bronnen (1-5), tenzij anders aangegeven.
Wat is het?
Orale anticonceptie zijn pillen die hormonen bevatten. Er zijn pillen met zowel oestrogeen als progestine ("de pil" of "gecombineerde pil"). Er zijn ook pillen met alleen progestine (de "mini-pil"). Wat deze hormonen precies doen leggen we hieronder in meer detail uit, maar kort samengevat houden ze je lichaam voor de gek. Daardoor denkt je lichaam dat je al zwanger bent.
De pillen worden in strips geleverd, doorgaans met genoeg pillen voor een hele maand. Welke pil je ook kiest, bij allemaal neem je er één per dag, elke dag op hetzelfde tijdstip.
Je kunt de gecombineerde pil op twee manieren nemen. Normaal gesproken neem je hem 3 weken lang aan één stuk door, en daarna neem je een week pauze. In die week vindt dan een menstruatie plaats. Na de pauze begin je aan een nieuwe strip.
Sommige strips bevatten 3 weken aan pillen met hormonen en 1 week aan suikertabletjes (placebo's) die geen hormonen bevatten. Op die manier blijf je in de gewoonte om elke dag een pil te nemen, maar heb je nog steeds een week pauze van de hormonen.
Andere strips bevatten alleen de pillen met hormonen. Sommige mensen vinden dit fijner, omdat je dan de hormoonvrije week makkelijk kunt overslaan. Je slaat dan ook de menstruatie over. Je begint dan meteen aan een nieuwe strip zonder een pauzeweek.
Als je de mini-pil neemt zitten er hormonen in elke pil in je strip. Je neemt geen hormoonvrije week.
Welk type pil je kunt krijgen en welke manier van inname bij jou past, hangt af van je medische voorgeschiedenis, je persoonlijke situatie en wat er beschikbaar is in jouw regio.
Voordat je arts de gecombineerde pil voorschrijft, zal die meestal even je bloeddruk opmeten. Dat is meestal niet nodig als je voor de mini-pil gaat.
Hoe werkt het?
De gecombineerde pil bevat zowel oestrogeen als progestine. Oestrogeen is een hormoon dat van nature in het lichaam voorkomt. Progestine is een synthetische (in het lab gemaakte) vorm van het natuurlijke hormoon progesteron. Deze hormonen onderdrukken de eisprong, waardoor wordt voorkomen dat er een eitje wordt afgegeven. Zonder eitje kan er ook geen bevruchting plaatsvinden. Dit is vooral een effect van oestrogeen. Dat betekent dat de mini-pil de eisprong vaak niet onderdrukt.
Maar beide typen pillen verdikken het slijm in de baarmoederhals, wat voorkomt dat zaadcellen door de baarmoederhals de baarmoeder in gaan. Dat voorkomt bevruchting als er toch een eitje werd afgegeven. Tenslotte maken de hormonen het endometrium dunner, en dat voorkomt innesteling van een eitje dat onverhoopt toch werd bevrucht.
Hoe effectief is het?
Orale anticonceptie is heel effectief. Bij perfect gebruik is het 99.7% effectief voor het beschermen tegen zwangerschap (dat wil zeggen, van welke 1000 mensen* die deze methode gebruiken, worden er ongeveer 3 zwanger in een jaar).
Bij typisch gebruik daalt de effectiviteit naar 91% (wat leidt tot 90 zwangerschappen per 1000 mensen* per jaar). Dat komt omdat het belangrijk is om je pil elke dag rond hetzelfde tijdstip in te nemen. Als je dat niet doet, wordt je risico op zwangerschap groter. Vooral bij de mini-pil is dat belangrijk, omdat een pil al telt als "gemist" als je die 3 uur te laat inneemt. Bij de gecombineerde pil geldt meestal dat de pil na 12 of 24 uur als "gemist" telt. Zo'n strak schema is voor veel mensen lastig vol te houden, bijvoorbeeld door onregelmatige werktijden. Als je denkt dat dat voor jou ook lastig zou zijn, past een andere manier van anticonceptie misschien beter bij je. Voorbeelden zijn injecties, hormoonpleisters of een spiraal.
Bepaalde medicatie kan de effectiviteit van de pillen verminderen. Bijvoorbeeld medicatie tegen epilepsie en bepaalde antibiotica. Vraag je arts naar interactie met je andere medicatie en eventuele supplementen die je neemt. Dit kan namelijk je risico op zwangerschap vergroten.
Wat zijn mogelijke bijwerkingen?
De gecombineerde pil en de mini-pil hebben iets andere bijwerkingen. Dat komt omdat de gecombineerde pil twee soorten hormonen bevat en de mini-pil maar één. We leggen de bijwerkingen voor beide soorten pillen hieronder apart uit.
Gecombineerde pil
Veel mensen ervaren onregelmatige bloedingen in de eerste drie tot zes maanden na het starten van de pil. Dit komt vooral veel voor als je de hormonen aan één stuk door neemt, zonder een hormoonvrije week (waarin je geen pillen neemt of alleen de suikertabletjes in de strip). De meeste mensen hebben minder pijn tijdens hun menstruatie. Acne kan verbeteren of juist verslechteren. Sommige mensen krijgen een verhoogde pigmentatie van de huid op hun gezicht; dit heet melasma. Anderen krijgen hoofdpijn, gevoelige borsten, gewichtstoename of veranderingen in de stemming. Je risico op trombose is verhoogd bij gebruik van de pil - zeker als je rookt - wat kan leiden tot een beroerte, een hartaanval of andere aandoeningen. Deze risico's zijn echter nog steeds heel laag voor de meeste pilgebruikers. Ook liggen de risico's op deze aandoeningen bij pilgebruik veel lager dan de risico's op dezelfde aandoeningen tijdens de zwangerschap.
De pil verlaagt ook het risico op kanker van het endometrium en de eierstokken.
Sommige van deze bijwerkingen lijken heel gevaarlijk, maar ze zijn gelukkig erg zeldzaam. Laat jezelf goed informeren door je (huis)arts voordat je begint met de pil om je risico op bijwerkingen te verkleinen.
Vergeleken met zwangerschap of bevallen is de pil ontzettend veilig: een jonge, gezonde, niet-rokende vrouw die de pil een jaar gebruikt heeft een kans van één op een miljoen om te sterven aan bijwerkingen van de pil (3). Ter vergelijking: er stierven in 2017 wereldwijd ongeveer 211 moeders en zwangere mensen per 100.000 levendgeborenen aan de gevolgen van zwangerschap of bevallen (6). In de Verenigde Staten waren dit ongeveer 3 sterfgevallen per 100.000 levendgeborenen (3) – maar het cijfer ligt daar hoger voor bepaalde bevolkingsgroepen, vooral bij zwarte vrouwen.
Voor de meeste mensen is de kans op sterven tijdens de zwangerschap of het bevallen dus vele malen groter dan de kans op sterven door bijwerkingen van de pil.
Mini-pil
Veranderingen in je bloedingspatroon komen veel voor: je krijgt misschien onregelmatige bloedingen en het bloeden wordt vaak lichter. Sommige mensen krijgen hoofdpijn, duizeligheid of misselijkheid. Anderen komen aan in gewicht, krijgen veranderingen in hun stemming, of krijgen gevoelige borsten.
Slechts een deel van de mensen die de ingreep ondergaat zal (sommige van) deze bijwerkingen krijgen, en sommige mensen zulllen bijwerkingen krijgen die hier niet bij staan. Of jij er wel last van gaat krijgen hangt af van veel verschillende factoren.
Wanneer kan ik hier niet voor kiezen?
De beperkingen voor het gebruik van de gecombineerde pil zijn iets anders dan die voor de mini-pil. We beschrijven deze beperkingen voor beide soorten pillen hieronder apart.
Gecombineerde pil
Tijdens de eerste 3-6 weken na bevallen van een kindje kun je deze pil beter niet gebruiken. Ook wordt dit voorbehoedsmiddel afgeraden als je rookt, of als je hoge bloeddruk, bepaalde reumatische aandoeningen, migraine met aura, multipele sclerose (MS), al meer dan 20 jaar suikerziekte, inflammatoire darmziekten (zoals de ziekte van Crohn of colitis ulcerosa), leverziekte, galblaasziekte, hart- en vaatziekten of borstkanker hebt, als je een maagverkleining, beroerte of trombose hebt gehad, of als je risicofactoren voor trombose hebt.
Als je borstvoeding geeft kun je de gecombineerde pil soms ook niet nemen. Dat komt omdat onderzoek suggereert dat de pil een negatieve invloed heeft op je melkproductie. Mensen die de pil nemen geven daardoor vaak korter borstvoeding dan anderen. Pillen met hogere doseringen van de hormonen kan mogelijk ook leiden tot de ontwikkeling van overmatig borstweefsel bij je kind (7). Bespreek deze zaken met je arts om te weten te komen of dit ook op jou en jouw pil van toepassing is.
Mini-pil
Vaak is de pil geen optie als je een maagverkleining hebt gehad, als je een beroerte hebt gehad, als je hart- en vaatziekten of bepaalde reumatische aandoeningen hebt, als je onverklaarbaar vaginaal bloedverlies hebt, als je borstkanker hebt of hebt gehad, als je leverziekte of een levertumor hebt, of als je bepaalde medicatie neemt (zoals specifieke middelen tegen epilepsie of bepaalde antibiotica).
De mini-pil wordt vaak aan mensen gegeven die borstvoeding geven, omdat er geen aanwijzingen zijn dat de mini-pil effect heeft op de melkproductie of op je kind.
Soms kun je de pil of mini-pil wel gebruiken, ook al heb je een van bovenstaande aandoeningen. Heb het erover met je arts om erachter te komen of dit voorbehoedsmiddel een optie is voor jou.
Werkt het meteen?
Dit hangt af van wanneer je met de pil begint. Als je binnen 5 dagen na de start van je menstruatie begint ben je meteen beschermd. Als je na meer dan 5 dagen na de start van je menstruatie begint, dan moet je nog andere anticonceptie (zoals een condoom) gebruiken als je seks hebt in de 7 dagen (2 dagen voor de mini-pil) na de inname van je eerste pil. Dat moet ook als je meer dan 3 weken geleden bevallen bent en je geen borstvoeding geeft.
Ga het na bij je arts als je niet zeker weet welke situatie op jou van toepassing is.
Als je een pil te laat inneemt (meer dan 12-24 uur voor de gecombineerde pil of meer dan 3 uur voor de mini-pil), neem dan contact op met je arts als je niet weet wat je moet doen. Dat geldt ook als je aan het overgeven bent of diarree hebt gehad. De bijsluiter van je pil beschrijft meestal de gevallen waarin je nog steeds beschermd bent en wanener niet, maar soms is het lastig. Als het niet helemaal duidelijk is kun je beter even bellen met je huisarts!
Wat gebeurt er met mijn vruchtbaarheid als ik stop?
Je vruchtbaarheid komt meestal binnen een paar weken tot 3 maanden terug nadat je gestopt bent met de pil of mini-pil (8, 9).
Beschermt het tegen seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA's)?
Nee. Alleen hormonen beschermen niet tegen SOA's. Als je seks hebt met een nieuwe of ongeteste partner, gebruik dan ook een condoom.
*Mensen betekent hier iedereen die zwanger kan worden, onder wie meisjes, vrouwen, en non-binaire en personen en transgender mannen die nog hun baarmoeder, vagina en eierstokken hebben
Ben je benieuwd naar andere opties om jezelf tegen ongewilde zwangerschap te beschermen? Lees dan hier over andere methodes van anticonceptie!
Dit artikel wordt nog medisch beoordeeld.
Medewerkers
Auteur Juliëtte Gossens
Reviewers Sophie Oppelt en Selina Voßen
Redacteur Juliëtte Gossens
Vertaler Juliëtte Gossens
Bronnen
McFarlane I (ed.). Seeing the unseen: The case for action in the neglected crisis of unintended pregnancy. United Nations Population Fund. 2022. Available from: https://www.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/EN_SWP22%20report_0.pdf
Hacker NF, Gambone JC, Hobel CJ (eds.). Hacker & Moore’s Essentials of Obstetrics & Gynecology. 6th ed. Philadelphia: Elsevier; 2016.
Hoffman BL, Schorge JO, Halvorson LM, Hamid CA, Corton MM, Schaffer JI (eds.). William’s Gynecology. 4th ed. New York: McGraw-Hill Education; 2020.
Centers for Disease Control and Prevention. The United States Medical Eligibility Criteria for Contraceptive Use, 2016 (US MEC). Available from: https://www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/mmwr/mec/summary.html
Centers for Disease Control and Prevention. 2016 U.S. Selected Practice Recommendations for Contraceptive Use (U.S. SPR). Available from: https://www.cdc.gov/reproductivehealth/contraception/mmwr/spr/summary.html
UNICEF. Maternal mortality. Available from: https://data.unicef.org/topic/maternal-health/maternal-mortality/ [Accessed September 14th, 2022]
Drugs and Lactation Database (LactMed). Contraceptives, Oral, Combined. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK501295/ [Accessed September 21st, 2022]
Girum T, Wasie A. Return of fertility after discontinuation of contraception: a systematic review and meta-analysis. Contraception and Reproductive Medicine. 2018;3:9. DOI: 10.1186/s40834-018-0064-y
Barnhart KT, Schreiber CA. Return to fertility following discontinuation of oral contraceptives. Fertility and Sterility. 2009;91(3):659-663. DOI: 10.1016/j.fertnstert.2009.01.003
Let op: de informatie die we hier voor je verzamelen is strikt voor educatieve doeleinden. Als je je niet goed voelt of als je enige klachten of vragen over je gezondheid hebt, neem dan alsjeblieft contact op met je arts of andere relevante zorgmedewerker. Wij geven geen medisch advies.
Commentaires